Okolicę Nowej Soli znaliśmy wszyscy, przede wszystkim z wędrówek pieszych i rowerowych. W powiecie kożuchowskim nie było chyba miejscowości, gdzie my, nowosolanie, byśmy nie byli. W naszym dzieciństwie najbardziej ulubionym miejscem spacerów był Odrzański Las. Trasa prowadziła przez szeroki most obok strzelnicy, zacienioną aleję kasztanową do dużego mostu na Odrze.
Niestety, aleja padła ofiarą konieczności zabezpieczenia drogi przed powodzią. Nowa Sól co roku cierpiała dwukrotnie z powodu powodzi. Wiosenne roztopy i odwilż w górach wysokich w pełni lata niosły ze sobą masy wody, które zalewały naszą okolicę, pozostawiając pod wodą łąki i pola. Jedna z największych powodzi w roku 1854 spowodowała nawet wizytę króla Fryderyka Wilhelma IV, który osobiście chciał oszacować szkody. Także w 1903 roku woda podeszła aż do Rynku.
Miejscem częstych odwiedzin była restauracja przy moście na Odrze.
Stąd chodziliśmy na spacer aż do grubego dębu, gdzie różne stowarzyszenia urządzały swoje festyny. Tak nasi przodkowie poznawali Odrzański Las.
My, młodsza generacja, zgłębialiśmy las nie bacząc na odległość i każdorazowo odkrywaliśmy nowe piękno i bogactwa. Niezrównane pejzaże przyozdobione stojącą wodą z białymilub żółtymi liliami wodnymi.
Lippsche Lache, Bayrisches Wasser, Sandlache są pozostałościami starego nurtu rzeki lub utworzone zostały podczas powodzi.
W zależności od pory roku przynosiliśmy sobie zawilce, konwalie, irysy, borówki i czarne jagody, różne grzyby. Jaką cudowną wędrówkę mogła zaoferować ścieżka przyrodnicza, założona przez zrzeszenie dla ochrony przyrody i ojczyzny.
Przez most Ryssela i leśną ścieżkę dochodziło się do „Kociego Zakątka”, gdzie można było znaleźć dużo ziół (skrzyp) i dalej nad Przyborowską Starą Odrę. Jak pięknie! Nic dziwnego, gdy dawaliśmy sobie upust w piosence: „Widzę cały daleki świat żarzący się w kolorach wiosny”.
Dzisiaj jednak, przy całej okazałości lasu, ciśnie się na myśl inna piosenka: „Bądź zdrów, bądź zdrów, ty niemiecki lesie”.
Kto chciał się rokoszować harmonijnym wizerunkiem rzeki i lasu, ten wędrował do starej chaty rybackiej przy Starym Promie.
Barki sunęły wolno w dół rzeki a parowce z ogromnym ciężarem sapały pod prąd.
Szykowne łodzie wiosłowe zdradzają swoje przybycie swym rytmicznym uderzeniem. Po drugiej stronie, przy zielonym lesie, rozbrzmiewa okrzyk radości wesoło kąpiących się dzieci. Wieczorem natomiast, gdy nad ciemnym liściastym dachem wschodzi srebrny księżyc i odbija się w lśniącej igraszce fal, przeżywa się swe szczęśliwe, niezapomniane chwile.
Kolonia Stara Wieś istnieje od pradawnych czasów. Tutaj na drugi brzeg Odry przeprawiali się handlarze futer z Polski, którzy drogą prowadzącą przez Stare Żabno i Ciepielów ciągnęli do Freystadt, aby sprzedać swoje towary. Starą nazwą Freystadt jest Pelzstadt (Kożuchów).
Ulubioną miejscowością wycieczkową jest Siedlisko, śląski bzowy raj.
Droga w tamtym kierunku prowadziła przez Przyborów. Jednakże chętnie wybierano drogę przez Odrzański Las obok Kochneo i Podnauke, potem wzdłuż wału aż do pięknej szczytowej renesansowej ściany książęcego zamku, z którego witały nas pachnące niebieskie bzy.
Książęta von Schönaich – Carolath pochodzą z prastarego rodu rycerskiego, wyróżniającego się już w bitwie w Lesie Teutoburskim i bitwie przeciwko Mongołom pod Legnicą w roku 1241. Najsławniejszym z rodu był Georg von Schönaich– Carolath, który żył około roku 1500. Jest on fundatorem zamku książęcego i gimnazjum w Bytomiu Odrzańskim.
Nasz spacer prowadził bzową drogą przez most Schinkla do wzgórza Adelajdy, aby rozkoszować się pięknym widokiem doliny Odry.
Odpoczywano w gospodach „Jägerhof“ lub „Weinpresse“.
Godnym zobaczenia był stary cmentarz ze skromnym kościółkiem. Z okalających żywopłotów bzu śpiewały słowiki tak radośnie, że pastor nieomal nie mógł wygłaszać kazań.
Drogę powrotną wybieraliśmy chętnie przez Bytom Odrzański. Od czasu, kiedy w roku 1907 wybudowano na Odrze most, nie musieliśmy już, jak to bywało wcześniej, wołać przewoźnika, aby przeprawić się na drugi brzeg.
W Bytomiu znajdowały się kuszące restauracje „Korona“, „Sobranje“, „Noßwitz Weinstube“. Każda z tych nazw przypomina o niezapomnianych chwilach.
Portal ewangelickiego kościoła pochodzi z zamkniętego w roku 1628 gimnazjum „Illustre“. Oglądamy osobliwe krzyże pokutne na wieży kościoła katolickiego. Ze względu na walory artystyczne, podziw wzbudzały wieża i schody ratuszowe.
Droga powrotna rowerem prowadziła koło nowego młyna i Kamienia Fryderyka na którym widniał napis: Tutaj biwakował Fryderyk Wielki podczas wojny siedmioletniej. Było to w roku 1759. Kamień przypomina o znaczącym manewrze taktycznym, który zapobiegł spustoszeniu Śląska przez wojska rosyjskie. Także w Nowej Soli wojska rosyjskie wyrządziły poważne szkody, ale dzięki obozowisku Fryderyka Wielkiego pomiędzy Królikowicami a Wierzbnicą zostały one zmuszene do przeprawienia się przez Odrę pod Kiełczem, a następnie wycofania się na wschód.
Kilkakrotnie na drogę powrotną wybraliśmy ładną trasę przez Tarnów Bycki, godną uwagi miejscowość, ponieważ tutaj zginął w wypadku podczas polowania ostatni syn Św. Jadwigi. Jej najstarszy syn Henryk II poległ jak wiadomo pod Legnicą w bitwie z Mongołami w 1241r.
Za młynem koło Kiełcza wdrapywaliśmy się nad jaz w Królikowicach. Była to zawsze zabawna rzecz. Przy drzewie w kształcie litery S doszliśmy do Starej Wsi, gdzie koło Paula Presse i jego Elsy posilaliśmy się przed finiszem w Nowej Soli.
Ulubioną wycieczką nowosolan była całodniowa wyprawa do Dalkowa. Przypominamy sobie niejeden letni poranek, gdy niebo było błękitne a połyskujące słońce pozłacało zielony, kwitnący świat.
„Świat jeszcze milczy, młody dzień jeszcze śpi a kos z gałęzi wydaje pierwszy radosny okrzyk”. Rowery już w przeddzień były naprawione i nasmarowane i lśniły czystością. Łańcuchy przy rowerach furczały teraz od ul. Muzealnej do Bytomia Odrz., i dalej aż do Pięknych Kątów.
Po drodze posilaliśmy się na skrzyżowaniu dróg do Sobolic pod kwitnącymi kasztanowcami.
Znów przystanek. W Kurowie Wielkim warto było zwiedzić kościół, którego mury zewnętrzne ozdobione były wieloma płytami nagrobnymi dzielnych rycerzy i ich pobożnych żon.
Widok na Wzgórza Dalkowskie i Głogowską Dolinę był zachwycający.
W Dalkowie zostawialiśmy rowery w „Gospodzie Pod Lipą”, jedliśmy śniadanie w przytulnym ogródku, witaliśmy także znajomych z Nowej Soli, którzy korzystali z kolei do Czernej. Stąd rozpoczynała się nasza piesza wędrówka.
Za gospodą „Berg-Gasthaus” znajduje się „Dalkauer Berg”, wzgórze ozdobione wieloma pomnikami i grobowcem.
Na szczycie znajduje się rozległy tzw. Szwedzki Szaniec. Całe wzgórze pokrywa wspaniały bukowy las. Z góry wędrowało się zbierając jagody przez „Kozi Grzbiet” aż do wzgórza „Schellenberg”, ukoronowanego drewnianą wieżą wojskową i wysoko położoną kaplicą Anny.
Stąd mogliśmy wrócić przez „Fürstenblick“ do Bonowa i Bytomia Odrzańskiego. Zabieramy jednak rowery i jedziemy do Szczepowa, aby rozkoszować się tam przez chwilę w słynnym parku pięknem natury, potężnymi platanami, kolorowymi rododendronami i miłorząbem dwuklapowym (Ginkgo biloba), czymś pośrednim pomiędzy drzewem liściastym i iglastym.
Często na powrót do domu wybieraliśmy drogę przez „Kahlen Berg“. Przy sprzyjającej pogodzie widać stamtąd Karkonosze. Potem asfaltową szosą z góry, do Nowego Miasteczka. Po zasłużonym odpoczynku w piwnicy „Zum Fuchsberge“ ruszaliśmy dalej. Po chwili widać było z daleka znajome wieże.
Z Nowego Miasteczka chętnie udawaliśmy się w okolice miejscowości Zagóra, bogatej w jagody lub do ruin zamku w Borowie Polskim, gdzie czekały nas zbiory czarnego bzu.
W północnej części naszego miasta leżały Bobrowniki Odrzańskie. Chętnie wybieraliśmy drogę przez pleszowskie pastwiska.
Na chwilę zatrzymywaliśmy się nad Czarną Strugą, aby podziwiać panoramę Nowej Soli, wieże, kominy starej huty, deszcz iskier opróżnianej gruszki Bessemera, wysokie płomienie pieców do wytapiania.
Za Modrzycą była droga do Otynia, obok fabryki rowerów Paula Deckerta „Edelweiß”. Otyń, to bardzo stare miasteczko, które historycznego znaczenia nabrało za sprawą Jezuitów. Energicznie i skutecznie zajmowali się oni kontrreformacją. Nasza okolica przedwcześnie stała się ewangeliczną. Jezuici doprowadzili do tego, że miasto i jego dalsze okolice było wyłącznie katolickie. W każdą pierwszą niedzielę lipca do Otynia przybywali pątnicy. Kilkakrotnie oglądaliśmy sobie procesję, która przenosiła cudowny obraz Najświętszej Marii Panny z kościoła zamkowego do kościoła parafialnego.
Wspaniałą budowlę barokową, jaką był kościół zamkowy, zdobił godny obejrzenia ołtarz główny. W krypcie kościoła spoczywało 50 zakonników. Suche powietrze sprawiło, że ich ciała nie uległy rozkładowi. O jezuickich czasach przypomina jeszcze wielki magazyn żywnościowy, który wybudowano za przyzwoleniem Fryderyka Wielkiego.
Zboczami doliny Odry, które zdobiły lasy bukowe, dochodziło się do Góry Zamkowej i Białej Góry. Ta ostatnia wchodziła z lekka w rzekę, jak Lorelei, zawężając ją, tym samym czyniąc żeglugę dość niebezpieczną. Z Otynia jeździliśmy przez piękne bażantarnie do Niedoradza. Tutaj mieliśmy wybór, albo jechać do Zielonej Góry albo do Zaboru lub Zatonia.
Do Zielonej Góry trzeba było pokonać spore pochyłości terenu. Zabor wabił zamkiem książęcym, w którym mieszkała ex – cesarzowa Hermina. Kuszącą była również dalsza jazda do Bojadł i Konotopu. W Zatoniu był olbrzymi park z pięknym zamkiem, należącym ongiś do księżnej żagańskiej Dorothei kurlandzkiej oraz dobre piwo w browarze Brüssel.
Jadąc z Zatonia skręcaliśmy jednak często w lewo do Ługowa, aby wracać do domu przez piękne lasy w dolinie Śląskiej Ochli.
Często wracamy w myślach do naszej bliskiej ojczyzny. Wierzę, mając przekonanie, że my wszyscy mieliśmy powód, aby nasze serca przywiązały się do Śląska. Tym boleśniejsza jest utrata tego wspaniałego kraju, tym głębsze podziękowanie ziemi naszych ojców, które chciałbym wyrazić słowami Maxa Heinzla:
Wer die Welt am Stab durchmessen,
Wenn der Weg in Blüten stand,
Nimmer konnt der doch vergessen
Glückberauscht sein Heimatland.
Und wenn tausend Sangesweisen
Nur der Fremde Lob entquillt,
Einzig will das Land ich preisen,
Dem mein ganzes Sehnen gilt!
Sei gegrüßt am schönen Oderstrand,
Traute Heimat, traute Heimat!
Schlesien, du mein liebes Heimatland!
Wspomnienia o Nowej Soli i okolicach napisał Johannes Lange w roku 1947.
|
© Brigitte Lange – Spouse (Dita)
Tłumaczenie na język polski i wybór zdjęć: Marek Mosoń
Opracowanie : Ropucha
